Ömer Faruk Kara "Balık Avlayamıyoruz… Neden? "

Denizlerimizde balık vardamı balıkçı balık avlayamıyor, yoksa balık stokları çöktüğü veya aşırı ve bilinçsiz avlanma sonucu azaldığı için mi? balık avlanamıyor.

Önce bu sorunun yanıtını açıklamak gerekir. İklim değişikliği günah keçisi yaratılarak, balıkçımız denizler soğumadığı ve bu nedenle de, balıklar da sürü oluşturamadığı, dağınık dolaştığı için, balık avlanamıyor deniyor.

Şayet gerekçe bu ise; bu gerekçeyi ortaya koyacak balıkçılıktan sorumlu genel müdürlüğün sene içinde denizlerimizde ekonomik ve ticari önemi olan balıkların, yumurtlama mevsiminde günlük yumurta üretim dağılımlarını metre kare veya mil karedeki ortalama adet sıklığını veya miktarını gösteren bilimsel çalışma verileri (yumurta yoğunluk dağılım haritaları) var mı?  Yine; balıkçılıktan sorumlu genel müdürlüğün, balık av sezonunda denizlerimiz ekonomik önemi haiz pelajik balık stoklarının akustik aletlerle (scientifik eko-sounder ve sonar vb.) stok araştırma çalışma çıktıları ( balık sürülerinin mil kare veya metre karede ortalama yoğunluk sürü dağılım haritaları) var mı?

Bu türlü bilimsel doküman ve belgeye sahip ve de, denizde balık var olduğu halde avlayamıyorsak, küresel iklim değişikliği, deniz suyunun sıcak oluşu ve balığın bireysel aktifliği nedeniyle sürü oluşturamadığından söz edebiliriz.

Daha önceki yazılarımda da sözünü ettiğim gibi,(*) on yıllardır balık stok araştırmaları ve ekonomik önemi haiz balıklarımızın yumurtlama mevsiminde, denizlerimizdeki günlük yumurta verimlerini ölçen ihtiyoplankton araştırma çalışmaları olmadığı veya yapılamadığı için, av sezonunda balıkçılığımızın ne boyutlarda olacağı ancak, kabzımal ve bazı balıkçı reislerinin kehanetine kalmaktadır.

Balıkçılığımızı yeniden yapılandırıp, sürdürülebilir balıkçılık içeren, balık araştırma planlaması dâhil denizel ve karasal balıkçılık fiziki alt yapı ve liyakatli uzman akademik kadro oluşturmadan ekonomik önemi haiz gerek pelajik gerekse demersal balık stoklarımızın yenilene bilirliğinden söz etmek “abesle iştigaldir.”

Çünkü mevcut endüstriyel av gücümüz çok fazla, bu av gücünün %30 u 30 -50m.arası tam boya ve 800-2400 hP. ana makine gücüne sahiptirler. Bu gırgır takımlarının ağ boyları 1000 m. üzerindedir. Aktif av mevsimi (1Eylül- 15 Nisan) 225 gündür. Balık av yasağı 135 gündür.

Nisan-Ağustos arasında yumurtadan çıkan yavru balıklar,  100-135 gün içinde, av sezonu başlayan Eylül ayına kadar ortalama 3 aylık büyüme sürecinde, olacaktır. Eylül ayında başlayan avcılıkta, 25.m. derinliğe kadar av serbestisi olan ve hamsinoz göz açıklığında gırgır ağları için, bu yavru balıklar istemeden de olsa gırgır takımının avı olacaklardır. 1 Eylülde gerçekleşen av mevsiminde, Nisan –Ağustos ayları arasında yumurtadan çıkan, hamsi, sardalye, kıraca istavrit kolyoz, uskumru yavruları, (5-6 cm.), çinakop, (10-12cm.), palamut vonozu (12-15cm.) boylara olacaklardır.

On yıllardır bilimsellikten uzak Türkiye denizleri endüstriyel balık avcılığının düze çıkabilmesinde aşağıda verilen başlıklar çözüm yolları olabilir.

• Gırgır takımlarını denizlerimiz şartlarına uygun ekonomik boyuta taşımak, örneğin gırgır takımları tekne boyları 20-22m.boya ve ana makine beygir gücünü de 360-450 hP olarak tasarımlamak. Yine bu güçle örtüşen gırgır ağlarında küçülmeye yönelmek, gırgır takımlarımızın, akaryakıt, balıkçı sayısı ve ağ boyut tasarrufu ile işletmecilik açısından ekonomik olmasını sağlayacaktır.
• Endüstriyel balıkçılığımızı, trol dâhil av sezonu olarak 1 Kasım olarak güncellemek. Böylece, ekonomik önemi haiz yumurtadan çıkan pelajik ve demersal balık yavrularına 2 ay daha fazla boy ve ağırlıkça büyüme fırsatı verilmiş olacaktır.
• Yumurtlama ile stokların kısa sürede yenilenmesine olanak yaratabilmek için, endüstriyel balıkçılık için (trol-gırgır) av mevsiminde güncellemeye giderek, en az 3 yıl için av mevsimini 1Kasım 28 Şubat ayları arasında sınırlamak ve endüstriye balıkçılığa özellikle gırgırlara av kotası getirmek.
•  Eleştiri ve tartışmaya açık olan bu önerilerle; av yasakları iki ay uzatıldığında yumurtadan çıkan genç balıkların 6-7 aylık süreçte boylarında ve ağırlıklarında artış olacaktır. Endüstriyel balık av gücüne 120 günle sınırlama ve av kotası getirildiği için, avlanan balıkta azalma olacak ve bir ölçüde aşırı avlanma önlenecektir. Dolayısıyla, gelecek sene için stoka katkı verecek anaç balıkların miktarında artış olacağı için, yumurtlama mevsiminde daha fazla anaçtan daha fazla yavru balık elde edilecektir. Atlantik orijinli olup, denizlerimize beslenme ve yumurtlama göçü yapan palamut, Lüfer vb. balıkların Marmara ve Karadeniz de olan yumurtalarından daha fazla palamut ve lüferin hayatta kalıp,Torik ve Kofana boyutlarına ulaşması mümkün olabilecektir.
• Eğer balıkçılık av takviminde güncelleme yapılır ve endüstriyel balıkçılığa, özellikle gırgır takımlarına orta vadede en az 3 sene için kota konursa, stokların yenilenip yenilenmediğini her sene yapılan bilimsel balıkçılık araştırma çıktılarının sonuç raporları verecektir. Bu araştırmaların takvimi ve işlevi, her sene Mayıs- Temmuz ayları içinde en az iki kez, ticari önemi olan demersal ve pelajik balıkların ihtiyoplanktondaki günlük yumurta üretim yoğunluğu araştırmaları olmalıdır.
•  Av sezonunda farklı derinlik tabakalarındaki demersal balıklardan, trol çekimi ile homojen veya rastgele seçilen istasyonlarından birim zamanda elde edilen ticari önemi olan balıkların mil karedeki stok miktarlarının 3 senelik araştırma çalışma süreçleri içindeki (artı-eksi) stok ölçüm veri analiz çıktı çalışmaları olmalıdır.
• Av sezonunda ticari değeri olan balıkların her sene, en az iki kez, stok boyutlarının aktif metot olan akustik stok ölçüm yöntemi ile araştırılması, ölçülen stokun hesaplanması ve gelecek senenin, sürdürülebilir balıkçılık için, avlanabilir stokun ne miktar olacağının bilimsel tahmini olmalıdır.  
• Çöken balık stoklarının yenilenip yenilenmediğinin bir diğer somut bilimsel bulgusu, her sene ticari değeri olan balıkların tür bazında yeterli adette av örneklerinin haftalık aylık biyolojik ölçüm  (boy, ağırlık, yaş, erkek dişi oranı) analiz çıktılarından saptanabilir.  Şöyle ki, eğer tür bazında ölçülen balığın boy ortalaması satış boyunda ise, avcılık dengededir. Şayet yıllık balık boy ortalaması satış boyundan büyükse, yeteri düzeyde avcılık yapamıyoruzdur. Bu durumda av takvimi uzatılabilir veya av gücü artırılabilir. Eğer, ölçülen balıkların boy ortalamaları satış boyundan küçükse, aşırı avlanma var ve stok yenilenemiyordur. Bunun çaresi av süresini kısıtlama ve av gücünü azaltmaktır.

Son söz:  Bilimsel dayanaktan yoksun yapılan balıkçılık” ölçmeden biçmektir.”

Emk. Öğr. Gör. Ömer Faruk Kara

     Deniz ve Balıkçılık Bilimcisi

(*) Balıkçılığımıza İki Can Yeleği; Kota Sistemi Ve Yeni Av Takvimi

     Ülkece Neden Balık Yiyemiyoruz?

     Denizlerimizdeki Balık Nüfusunun Çöküşü; Bilimsellik, Av Takvimi, Av Kotası İle Önlenebilir.

    “Hamsi Bol Olacak” Kehaneti.